April 2025 - ProCredit Blog

Запознајте ги менторите на првата ПроКредит бизнис академија

Официјално започна нашата ПроКредит бизнис академија, едукативна програма која овозможува нефинансиска поддршка на локалните бизниси преку бесплатна професионална едукација за сопствениците на мали и микро претпријатија коишто имаат амбиција за раст и развој. Академијата се реализира преку пет внимателно осмислени модули, кои ги опфаќаат темите интерно претприемништво, комуникациски вештини и „Growth mindset”, финансиски концепти, дигитална трансформација и продажба за мали бизниси.

Оваа Бизнис академија им овозможува на претприемачите пристап до интерактивни работилници, експертски совети и практични алатки со цел унапредување на нивните деловни вештини. Преку овој пристап, учесниците добиваат релевантно знаење и ресурси кои ќе им помогнат да го направат следниот значаен чекор во развојот и растот на нивниот бизнис.

Програмата е реализирана под менторство од искусни професионалци од регионалната консултантската компанија Alphabet Group која повеќе од 7 години им помага на малите бизниси да го реализираат својот целосен потенцијал преку иновативни и интерактивни обуки и програми за развој.

Во продолжение ви ги претставуваме менторите и нивните регионални искуства во работа со малите бизниси и методологијата по која се реализира нашата ПроКредит бизнис академија.

Ментори на ПроКредит бизнис академија

бизнис академија - Сандра

Сандра СавановиќСтевановиќ е партнерка и директорка на канцеларијата Alphabet во Белград и главен тренер во групацијата. На ПроКредит бизнис академија е ментор на модулот „Интерно претприемништво”. Како бизнис тренер работи речиси 25 години, од кои повеќе од 20 години со мали и средни претпријатија, а и самата таа е претприемач 35 години. Таа е наградена од ЕБОР како најдобар ментор за женско претприемништво.

Александар Алфабет Груп

Александар Петровиќ е раководител за развој на бизнисот во Alphabet Group и работи како консултант и тренер за продажба и финансии. Тој ќе го води модулот „Разбирање на финансиски концепти.” Има искуство како консултант и обучувач, а во текот на неговата 15-годишна кариера во банкарскиот сектор работел и со сегментот на мали и средни претпријатија.

бизнис академија - Лариса

Лариса Шпурен-Шариќ е тренер и консултант во Alphabet Group. Има 16-годишно искуство во управување со човечки ресурси и работи на развој на вработени, градење ефективни тимови и подобрување на деловните процеси. Во рамки на ПроКредит бизнис академија ќе предава на тема Комуникациски вештини и „Growth Mindset”. Последните пет години активно се занимава со консалтинг, со посебен фокус на развојот на малите и средни претпријатија.

момир - алфабет груп

Момир Ѓекиќ е долгогодишен консултант, тренер и предавач во областа на дигитална трансформација и дигитален раст. На ПроКредит бизнис академија ќе го води четвртиот модул токму на оваа тема. Тој е активен консултант на ЕБОР, УНДП и партнерски консултантски организации за помош на мали и средни претпријатија во областите на стратешки и бизнис развој, како и дигитален раст и трансформација.

бизнис академија - Гојко

Гојко Родиќ е директор во Alphabet Group со над 15 години искуство во работа со мали и средни претпријатија и ќе биде ментор на последниот модул на тема „Продажба на мали бизниси”. Тој е тренер за продажни вештини и консултант за подобрување на продажбата. Преку долгорочна продажна и менаџерска кариера во банкарството тој ги воочува предизвиците со кои се соочуваат бизнисите во нивната секојдневна работа, а моментално со тимот на Alphabet Group работи на надминување на тие предизвици. Тој е специјализиран за подобрување на продажните вештини и развој на тимови за продажба во организациите.

Кој е најчестиот проблем со кој се соочуваат сопствениците на мали и микро бизниси?

Сандра Савановиќ: Тешко е да се зборува за еден, најчест проблем со кој се соочуваат сопствениците на МСП. Моето искуство покажува дека иако сопствениците ги наведуваат проблемите со финансиите, продажбата и наплатата и, во последно време, пронаоѓањето на вистинските луѓе како клучни предизвици, клучниот проблем секогаш се покажува како подлабока причина. Можеби најголемиот проблем за кој сопствениците сигурно не размислуваат често или доволно е отсуството на секојдневно, доживотно учење и јасна стратешка насока за бизнисот. Често велам дека бизнисот умрел на денот кога сопственикот престанал да учи. Може да биде во „кома” со години (некогаш и децении), но во моментот кога сопственикот ќе престане да се подобрува секојдневно, бизнисот е мртов.

Лариса Шпурен-Шариќ: Еден од најголемите предизвици со кои се соочуваат сопствениците е воспоставувањето стабилна организациска структура која може да го поддржи растот и долгорочната одржливост. Тие често се заглавени помеѓу оперативните задачи и стратегискиот менаџмент, така што клучните процеси, одговорности и приоритети често остануваат недефинирани. Односно, не постои јасен систем за делегирање, развој, управување со ресурси и брза адаптација на промените, зголемувањето на бизнисот станува тешко, а компанијата останува ранлива. Потешко е да се најдат и задржат вистинските луѓе, потешко е да се развие одговорност и посветеност на работата меѓу вработените. Клучот за успехот лежи во поставувањето на темелите кои овозможуваат раст, без губење на контролата и фокусот.

Кои се предностите на интерактивната образовна методологија што ја применувате на оваа Бизнис академија?

Сандра Савановиќ: Дури и старите Латини рекле дека човекот е Homo Ludens, што значи „човек кој игра“ (танцува). Возрасните учат значително поинаку од децата и основниот постулат е дека возрасните мора да се забавуваат додека учат. Современите, високо искуствени методологии за учење на возрасни, како онаа што Alphabet ја применува во својата работа, придонесуваат за полесно прифаќање и усвојување на нови информации, висок ангажман на поединци, создавање силни врски меѓу учесниците (што е предуслов за понатамошно градење деловни мрежи), фокусирање на работата на теми кои се значајни за групата и слично. Би сакала да истакнам дека не користиме софтвер за презентација (познатиот PowerPoint) во нашата работа и дека на интересен начин покриваме сериозни деловни теми. На крајот на краиштата, искусете искуствено учење.

Лариса Шпурен-Шариќ: Темите за кои зборуваме не се нови, но секогаш се актуелни – и секој учесник доаѓа со свое искуство, знаење и ставови. Затоа нашите обуки не се класични предавања, туку можност да стекнеме нови знаења, да ги преиспитаме постоечките пристапи, да ги „размрдаме“ верувањата и да го создадеме тој клучен „аха“ момент преку искуствени активности поддржани од теоријата. Нашата цел е учесниците не само да слушнат нешто ново и корисно, туку и да почувствуваат и разберат како можат веднаш да го применат во својата работа. Често ја слушаме следнава реченица по нашите тренинзи: „Сега знам што треба да направам!“ – и токму тоа е суштината на нашиот пристап.

Колку е важно малите бизниси да имаат познавање за практиките на интрапретприемништво?

Сандра Савановиќ: Мислам дека никогаш не сум сретнала сопственик на бизнис кој не рекол или посакал: „Посакувам моите вработени да ја гледаат оваа компанија како своја“. За жал, повеќето вработени не ја гледаат компанијата во која работат како своја, туку само како работно место каде поминуваат третина или половина од својот живот. Сепак, има поединци кои компанијата ја гледаат како „своја“ – најлојални, највредни, најкреативни… Понекогаш не е лесно да се комуницира со нив, бидејќи тие се малку „повлечени“. Понекогаш се тивки и не го изразуваат јасно и силно својот потенцијал. Понекогаш едноставно ги земаме „здраво за готово“ и престануваме да се занимаваме со нив… Таквите луѓе се внатрешни претприемачи и го претставуваат највредниот ресурс на една компанија. Тие треба да се препознаат, негуваат, развиваат, чуваат и зајакнуваат. Токму овие теми ги обработуваме во модулот наречен Внатрешно претприемништво.

Зошто е важно секој претприемач да има финансиско знаење за да биде успешен во својот бизнис?

Александар Петровиќ: Разбирањето на финансиите им помага на претприемачите да донесат подобри одлуки за инвестиции, трошоци и буџетирање, што може да влијае на растот и одржливоста на бизнисот. Исто така, претприемачите кои се запознаени со финансиските концепти можат подобро да ги следат и управуваат со нивните трошоци, што им овозможува да ги идентификуваат областите каде што можат да заштедат пари или да ја подобрат профитабилноста. Доброто разбирање на финансиите е исто така од клучно значење во областа на планирањето бидејќи им помага да постават реални цели, да развијат стратегии за раст и да ги обезбедат потребните средства, без разлика дали преку инвестиции, заеми или други извори на финансирање. На крајот на краиштата, разбирањето на финансиските аспекти ни помага да одговориме на едно од прашањата што претприемачите често си го поставуваат, а тоа е: Каде се моите пари?

Зошто комуникација и градење „Growth mindset“?

Лариса Шпурен-Шариќ: Кога сакате вашиот бизнис да расте, две работи се клучни – како комуницирате и како размислувате. Добрата комуникација значи помалку недоразбирања, подобри односи и појасни цели, без разлика дали работите со клиенти, со вашиот тим или со партнери. „Growth mindset“ е начин на размислување што ве турка напред, ве мотивира да учите од грешките и не се плаши од промени – тоа е она што ја прави разликата помеѓу оние кои стагнираат и оние кои напредуваат. Кога ќе ги комбинирате овие две вештини, ја создавате основата за долгорочен успешен бизнис!

Зошто дигиталната трансформација треба да се третира како стратешки сегмент во имплементација на корпоративните стратегии?

Момир Ѓекиќ: Дигиталната трансформација не е додаток на бизнисот – таа е нејзината основа во современиот свет. Компаниите кои го третираат како спореден проект често завршуваат со исклучени системи, неефикасни процеси и пропуштени можности. Успешните компании постојано ги прилагодуваат своите стратегии на дигиталните иновации. Дигиталната трансформација е долгорочен процес, а не еднократна задача. Затоа, важно е да се напомене – дигиталната трансформација нема крај, туку само почеток.

Кои се најголемите грешки кои компаниите ги прават во продажбата?

Гојко Родиќ: Најголемата грешка која компаниите ја прават во продажба е всушност тоа што претприемачите не ја дефинираат нивната „продажна приказна“, односно немаат дефинирано или креирано уникатен концепт или процес за продажба.

Како оваа Бизнис академија ќе им помогне на учесниците да изградат вештини?

Александар Петровиќ: Бизнис академијата е совршено место за стекнување на клучните вештини неопходни за успех во деловниот свет. Учењето не се одвива само преку предавања, туку и преку заедничка работа и размена на идеи меѓу учесниците, што придонесува за подлабоко разбирање на темите. Учесниците, исто така, се здобиваат со вештини за тимска работа, комуникација и критичко размислување, што се непроценливи особини во современиот бизнис. Атмосферата на академијата ја поттикнува креативноста и иновативноста кај луѓето, што му овозможува на секој учесник да се развива на единствен начин. На крајот, стекнатите вештини стануваат основа за иден деловен успех и личен развој.

Момир Ѓекиќ: Академијата ќе понуди практично искуство преку студии на случај, интерактивни работилници и менторство. Наместо само теорија, учесниците на Академијата активно ќе учествуваат во креирањето конкретни планови, а сето тоа со поддршка на експерти и колеги од различни индустрии. На крајот од програмата, учесниците не само што ќе имаат знаење, туку и акциони стратегии што можат веднаш да ги користат.

Првата генерација учесници на ПроКредит бизнис академија, со силна мотивација и ентузијазам за личен и професионален напредок, успешно ја започна програмата со завршување на првиот модул. Им посакуваме многу успех и уште поголема мотивација за следните модули, со уверување дека оваа наша иницијатива за обезбедување нефинансиска поддршка за развој на локалните бизниси ќе продолжи да се реализира и во иднина.

Нашата визија е да придонесеме кон градење одржлива и конкурентна деловна средина во земјата, каде секој претприемач има пристап до знаење, ресурси и поддршка потребна за долгорочен успех.

Сајбер безбедност и онлајн измама – на што да внимавате кога вршите онлајн плаќања со вашата картичка

Нашите навики за купување на интернет секојдневно растат, благодарение на практичноста и заштедата на време кога нештата ви пристигнуваат на домашниот праг. Но, со многуте предности на плаќање со платежна картичка преку интернет, доаѓа и нешто друго на што треба да внимавате. Тоа се ризиците од онлајн измама. Токму затоа, треба да знаете неколку важни работи за ваша поголема безбедност на интернет.

Што е онлајн измама?

Сајбер криминалот е форма на криминално однесување, каде сторителот користи технологија и/или интернет за да ги оствари своите злонамерни цели. Најчесто, онлајн измама е кражба на средства на жртвата, финансиски или банкарски податоци како информации за вашата картичка или банкарска сметка или вашите лични податоци.

Какви видови онлајн измами постојат?

Еве еден пример:

Добивате порака по е-пошта од адвокатска канцеларија. Во пораката се вели дека вие сте среќниот корисник на наследство од почината тетка. Износот е во милиони, а сѐ што треба да направите за да го добиете е да ги доставите податоците за Вашата тековна сметка или добивате порака дека Вашиот пакет е задржан од царина и сѐ што треба да направите е да кликнете на линкот за да реализирате трансакција, ослободувајќи го пакетот за испорака.

Друг пример… Ве контактира непознато лице преку Фејсбук, кое Ви кажува дека со мала инвестиција во крипто-валута ќе станете многу богати.

Иако овие измами можеби изгледаат „смешни и наивни“, неверојатно е колку многу луѓе стануваат жртви. Со текот на годините, сајбер криминалците ги усовршуваат своите методи, нивните пораки изгледаат сè пореални, поради што бројот на жртви на сајбер-криминал постојано расте. Социјалниот инженеринг на криминалците поддржан со новата технологија, многу често  прави да не можеме да препознаеме што е лага, а што вистина.

Кои се најчестите форми на онлајн измама?

Класична злоупотреба на картички 

Сте ја загубиле картичката или некој добил пристап до податоците од неа и ги искористил за купување преку интернет. Ова е една од најчестите форми на онлајн измама.

Лажна веб-страница (за е-трговија)

И ова е многу честа форма на онлајн измама. Позната како „заедничка измама“, бидејќи во ваквата форма на криминал, криминалците ги здружуваат силите за да ги извршат своите злосторства.

Сè изгледа нормално и функционира како на која било друга веб-локација, но разликата е во тоа што страницата за е-трговија на која простапувате всушност не е вистинска. Кога корисникот ќе ги внесе податоците за својата картичка, криминалците ги собираат и ги користат за повлекување поголеми суми пари или друга форма на злоупотреба.

Честопати потрошувачите добиваат производи кои се многу понеквалитетни од тие што ги нарачале, на почетокот ова не го сфаќаат и минува значително време пред да забележат дека нешто не е во ред со тоа што го купиле.

Натпревари/наградни игри

Повеќето интернет измами имаат една заедничка работа – се работи за натпревар (наградна игра) или за друга форма на добивка (нереални попусти, нереални награди итн). Поканите за учество обично се испраќаат преку платформи за пораки на социјалните мрежи или на е-пошта, а хакерите најчесто поставуваат лажни рекламни банери на различни веб-страни со цел да изгледаат примамливо.

Фишинг

Фишингот е најпопуларна форма на сајбер криминал. Тоа се главно мејлови/ email пораки кои предизвикуваат чувство на итност – на пример, треба бргу да платите, да направите најава, да испратите нешто или ќе има некакви последици, како заклучување на корисничка сметка, истекување на лозинка, блокирање на сметка… Оваа измама најчесто се дистрибуира преку електронска пошта, затоа треба да бидеме ислучително внимателни, да знаеме да препознаеме и да се заштитиме.

Понекогаш фишинг мејловите тешко се препознаваат бидејќи криминалците ги креираат со цел да  изгледаат како е-пошта доставена од банка, од некоја позната компанија или социјална мрежа.

Сè изгледа реално, на пример: Фејсбук ви се обраќа преку e-mail – „Некој се обидел да пристапи до Вашата сметка на Фејсбук од нов уред. Ве молиме внесете ја вашата лозинка и потврдете дека тоа сте вие“ и така натаму.

Може ли да се зголеми безбедноста при купување на интернет?

Иако ваквите обиди за измама може да изгледаат убедливо на почетокот, постојат начини да се откријат и препознаат.

Еве што треба да знаете за  да се заштитите:

  • Домен на сајтот – Веб-страниците на хакерите, креирани само за измамнички активности, на прв поглед изгледаат само навидум исто како веб-страната на вашата банка, но доволно е само една погрешно напишана буква или погрешно име на домен за да се препознае што е тоа (на пример, доменот на Вашата банка сигурно е  .mk или com.mk, а линкот испратен до вас води до веб-страна со името на вашата банка со домен .net)
  • Грешка во адресата за е-пошта – Исто така, посветете големо внимание на адресата за електронската пошта што ќе ја добивате, затоа што единствената разлика меѓу вистинска и лажна е-пошта може да биде само една погрешна буква.
  • Сомнителни линкови – Ако некој ви прати линк од непозната е-пошта, НИКОГАШ не кликнувајте на него!
  • Итност, изненадување или неверојатна награда – Ако некој бара од вас итен одговор или ви нуди нешто нереално добро за да биде вистина, како пари или богата награда, дефинитивно се работи за измама.
  • Јазични и правописни грешки – Колку и да е неверојатно, знаејќи дека криминалците се обидуваат сето тоа да изгледа совршено, mail пораките и веб-страните за фишинг често имаат правописни грешки, а понекогаш во пораките што ги содржат се употребени две различни азбуки (на пример, кирилица и латиница), google превод на нелогичен македонски јазик или различен фонт или големина на букви. Работите понекогаш ги читаме автоматски, набрзина и без многу внимание, па криминалците сметаат токму на тоа. Никогаш не брзајте, направете дополнителна проверка и внимателно погледнете.
     

Како да бидете сигурни во безбедноста на интернет трансакциите?

  • Купувајте само од реномирани брендови – Ако користите онлајн купување, купувајте од големи брендови со големи трговски синџири или од мали бизниси кои ви се познати. Секогаш истражете ги социјалните медиуми, веб-страницата и другите платформи на продавницата од којашто сакате да направите онлајн нарачка.
  • Не позајмувајте ја својата картичка на никого – Банката ви издала картичка само за ваша лична употреба и ако ја дадете на други да ја користат, нема да може да ја следите.
  • Никогаш не споделувајте го вашиот PIN со никого – Ако некој друг ви го дознае PIN-от, може да ви ги злоупотреби картичката и средствата на неа, без ваше знаење или согласност.
  • Никогаш не фотографирајте го задниот дел од вашата картичка – НИКОГАШ не испраќајте слика од задната страна на вашата кредитна или дебитна картичка на никого. Овде се наоѓа бројот CVV – којшто претставува контролен број без кој е невозможно да се вршат интернет трансакции.
  • Изберете ја опцијата да ви се испраќа СМС-порака по секоја трансакција – Оваа опција може да ја активирате кога отворате сметка или со повикување на контакт-центарот. Вака ќе ви се овозможи секогаш да ги следите своите трошоци и да може брзо да постапите во случај на измама.
  • Намалете го лимитот на вашата картичка – Лимитот на нашите картички е поставен на одреден износ на евра, но секогаш од банката може да побарате да го намали. Ова ќе ви овозможи да ги намалите последиците од онлајн измама ако картичката или други лични податоци ви се украдени.

Како изгледа злоупотребата на платежна картичка при онлајн измама?

Криминалците користат различни методи за да добијат пристап до туѓи пари.

На пример, ви стигнува СМС порака: Вашата последна исплата е одбиена. Ажурирајте ја вашата сметка преку следниов линк за да продолжите да ги користите нашите услуги.

Ако имате корисничка сметка на Netflix или други слични услуги, треба да знаете дека овие компании никогаш не испраќаат вакви пораки, туку ве контактираат преку е-пошта што сте им ја дале при претплатата. Во повеќето случаи имате траен налог за плаќање на овие видови претплати и добивате извод на почетокот на секој месец што ја покажува вашата уплата. А кога сакате да ја откажете претплатата, тоа го правите директно преку веб страницата на компанијата.

Уште еден чест пример е СМС порака од типот: Вашиот пакет се наоѓа во нашиот магацин. Ве молиме потврдете ја вашата адреса и платете го надоместот за испорака за да се започне испораката: [link]

Важно е да знаете дека службите за курирска пошта никогаш не испраќаат вакви пораки и дека во повеќето случаи, може да го следите пакетот преку нивната апликација. Исто така, ако сте нарачале нешто и ако добиете ваква порака, најдобро е директно да контактирате со курирската пошта за да го проверите статусот на вашиот пакет.

Што да направите ако сте жртва на онлајн измама?

Доколку станете жртва на онлајн измама, еве што треба да направите:

  1. Блокирајте ја вашата картичка преку електронско банкарство или мобилна апликација.
  2. Пријавете ја измамата во онлајн експозитура а ние ќе направиме детална проверка на трансакциите.
  3. По направената проверка ќе ви доставиме документ Изјава за оспорување на трансакции.
  4. Вашата изјава се испраќа до Mastercard, по што ќе добиете одговор во рокот предвиден во правилата со кои се регулираат компаниите за дебитни и кредитни картички.

Да заклучиме – целта на овој текст не е да ве убеди да престанете да купувате на интернет, туку токму спротивното. Интернетот и технологијата ни олеснуваат многу работи, вклучително и купување, а измамите се случуваат и офлајн.

Важно е да бидете внимателни и да ги следите овие препораки.