Сајбер безбедност и онлајн измама – на што да внимавате кога вршите онлајн плаќања со вашата картичка

Нашите навики за купување на интернет секојдневно растат, благодарение на практичноста и заштедата на време кога нештата ви пристигнуваат на домашниот праг. Но, со многуте предности на плаќање со платежна картичка преку интернет, доаѓа и нешто друго на што треба да внимавате. Тоа се ризиците од онлајн измама. Токму затоа, треба да знаете неколку важни работи за ваша поголема безбедност на интернет.

Што е онлајн измама?

Сајбер криминалот е форма на криминално однесување, каде сторителот користи технологија и/или интернет за да ги оствари своите злонамерни цели. Најчесто, онлајн измама е кражба на средства на жртвата, финансиски или банкарски податоци како информации за вашата картичка или банкарска сметка или вашите лични податоци.

Какви видови онлајн измами постојат?

Еве еден пример:

Добивате порака по е-пошта од адвокатска канцеларија. Во пораката се вели дека вие сте среќниот корисник на наследство од почината тетка. Износот е во милиони, а сѐ што треба да направите за да го добиете е да ги доставите податоците за Вашата тековна сметка или добивате порака дека Вашиот пакет е задржан од царина и сѐ што треба да направите е да кликнете на линкот за да реализирате трансакција, ослободувајќи го пакетот за испорака.

Друг пример… Ве контактира непознато лице преку Фејсбук, кое Ви кажува дека со мала инвестиција во крипто-валута ќе станете многу богати.

Иако овие измами можеби изгледаат „смешни и наивни“, неверојатно е колку многу луѓе стануваат жртви. Со текот на годините, сајбер криминалците ги усовршуваат своите методи, нивните пораки изгледаат сè пореални, поради што бројот на жртви на сајбер-криминал постојано расте. Социјалниот инженеринг на криминалците поддржан со новата технологија, многу често  прави да не можеме да препознаеме што е лага, а што вистина.

Кои се најчестите форми на онлајн измама?

Класична злоупотреба на картички 

Сте ја загубиле картичката или некој добил пристап до податоците од неа и ги искористил за купување преку интернет. Ова е една од најчестите форми на онлајн измама.

Лажна веб-страница (за е-трговија)

И ова е многу честа форма на онлајн измама. Позната како „заедничка измама“, бидејќи во ваквата форма на криминал, криминалците ги здружуваат силите за да ги извршат своите злосторства.

Сè изгледа нормално и функционира како на која било друга веб-локација, но разликата е во тоа што страницата за е-трговија на која простапувате всушност не е вистинска. Кога корисникот ќе ги внесе податоците за својата картичка, криминалците ги собираат и ги користат за повлекување поголеми суми пари или друга форма на злоупотреба.

Честопати потрошувачите добиваат производи кои се многу понеквалитетни од тие што ги нарачале, на почетокот ова не го сфаќаат и минува значително време пред да забележат дека нешто не е во ред со тоа што го купиле.

Натпревари/наградни игри

Повеќето интернет измами имаат една заедничка работа – се работи за натпревар (наградна игра) или за друга форма на добивка (нереални попусти, нереални награди итн). Поканите за учество обично се испраќаат преку платформи за пораки на социјалните мрежи или на е-пошта, а хакерите најчесто поставуваат лажни рекламни банери на различни веб-страни со цел да изгледаат примамливо.

Фишинг

Фишингот е најпопуларна форма на сајбер криминал. Тоа се главно мејлови/ email пораки кои предизвикуваат чувство на итност – на пример, треба бргу да платите, да направите најава, да испратите нешто или ќе има некакви последици, како заклучување на корисничка сметка, истекување на лозинка, блокирање на сметка… Оваа измама најчесто се дистрибуира преку електронска пошта, затоа треба да бидеме ислучително внимателни, да знаеме да препознаеме и да се заштитиме.

Понекогаш фишинг мејловите тешко се препознаваат бидејќи криминалците ги креираат со цел да  изгледаат како е-пошта доставена од банка, од некоја позната компанија или социјална мрежа.

Сè изгледа реално, на пример: Фејсбук ви се обраќа преку e-mail – „Некој се обидел да пристапи до Вашата сметка на Фејсбук од нов уред. Ве молиме внесете ја вашата лозинка и потврдете дека тоа сте вие“ и така натаму.

Може ли да се зголеми безбедноста при купување на интернет?

Иако ваквите обиди за измама може да изгледаат убедливо на почетокот, постојат начини да се откријат и препознаат.

Еве што треба да знаете за  да се заштитите:

• Домен на сајтот – Веб-страниците на хакерите, креирани само за измамнички активности, на прв поглед изгледаат само навидум исто како веб-страната на вашата банка, но доволно е само една погрешно напишана буква или погрешно име на домен за да се препознае што е тоа (на пример, доменот на Вашата банка сигурно е  .mk или com.mk, а линкот испратен до вас води до веб-страна со името на вашата банка со домен .net)
• Грешка во адресата за е-пошта – Исто така, посветете големо внимание на адресата за електронската пошта што ќе ја добивате, затоа што единствената разлика меѓу вистинска и лажна е-пошта може да биде само една погрешна буква.
• Сомнителни линкови – Ако некој ви прати линк од непозната е-пошта, НИКОГАШ не кликнувајте на него!
• Итност, изненадување или неверојатна награда – Ако некој бара од вас итен одговор или ви нуди нешто нереално добро за да биде вистина, како пари или богата награда, дефинитивно се работи за измама.
• Јазични и правописни грешки – Колку и да е неверојатно, знаејќи дека криминалците се обидуваат сето тоа да изгледа совршено, mail пораките и веб-страните за фишинг често имаат правописни грешки, а понекогаш во пораките што ги содржат се употребени две различни азбуки (на пример, кирилица и латиница), google превод на нелогичен македонски јазик или различен фонт или големина на букви. Работите понекогаш ги читаме автоматски, набрзина и без многу внимание, па криминалците сметаат токму на тоа. Никогаш не брзајте, направете дополнителна проверка и внимателно погледнете.
   

Како да бидете сигурни во безбедноста на интернет трансакциите?

• Купувајте само од реномирани брендови – Ако користите онлајн купување, купувајте од големи брендови со големи трговски синџири или од мали бизниси кои ви се познати. Секогаш истражете ги социјалните медиуми, веб-страницата и другите платформи на продавницата од којашто сакате да направите онлајн нарачка.
• Не позајмувајте ја својата картичка на никого – Банката ви издала картичка само за ваша лична употреба и ако ја дадете на други да ја користат, нема да може да ја следите.
• Никогаш не споделувајте го вашиот PIN со никого – Ако некој друг ви го дознае PIN-от, може да ви ги злоупотреби картичката и средствата на неа, без ваше знаење или согласност.
• Никогаш не фотографирајте го задниот дел од вашата картичка – НИКОГАШ не испраќајте слика од задната страна на вашата кредитна или дебитна картичка на никого. Овде се наоѓа бројот CVV – којшто претставува контролен број без кој е невозможно да се вршат интернет трансакции.
• Изберете ја опцијата да ви се испраќа СМС-порака по секоја трансакција – Оваа опција може да ја активирате кога отворате сметка или со повикување на контакт-центарот. Вака ќе ви се овозможи секогаш да ги следите своите трошоци и да може брзо да постапите во случај на измама.
• Намалете го лимитот на вашата картичка – Лимитот на нашите картички е поставен на одреден износ на евра, но секогаш од банката може да побарате да го намали. Ова ќе ви овозможи да ги намалите последиците од онлајн измама ако картичката или други лични податоци ви се украдени.

Како изгледа злоупотребата на платежна картичка при онлајн измама?

Криминалците користат различни методи за да добијат пристап до туѓи пари.

На пример, ви стигнува СМС порака: Вашата последна исплата е одбиена. Ажурирајте ја вашата сметка преку следниов линк за да продолжите да ги користите нашите услуги.

Ако имате корисничка сметка на Netflix или други слични услуги, треба да знаете дека овие компании никогаш не испраќаат вакви пораки, туку ве контактираат преку е-пошта што сте им ја дале при претплатата. Во повеќето случаи имате траен налог за плаќање на овие видови претплати и добивате извод на почетокот на секој месец што ја покажува вашата уплата. А кога сакате да ја откажете претплатата, тоа го правите директно преку веб страницата на компанијата.

Уште еден чест пример е СМС порака од типот: Вашиот пакет се наоѓа во нашиот магацин. Ве молиме потврдете ја вашата адреса и платете го надоместот за испорака за да се започне испораката: [link]

Важно е да знаете дека службите за курирска пошта никогаш не испраќаат вакви пораки и дека во повеќето случаи, може да го следите пакетот преку нивната апликација. Исто така, ако сте нарачале нешто и ако добиете ваква порака, најдобро е директно да контактирате со курирската пошта за да го проверите статусот на вашиот пакет.

Што да направите ако сте жртва на онлајн измама?

Доколку станете жртва на онлајн измама, еве што треба да направите:

1. Блокирајте ја вашата картичка преку електронско банкарство или мобилна апликација.
2. Пријавете ја измамата во онлајн експозитура а ние ќе направиме детална проверка на трансакциите.
3. По направената проверка ќе ви доставиме документ Изјава за оспорување на трансакции.
4. Вашата изјава се испраќа до Mastercard, по што ќе добиете одговор во рокот предвиден во правилата со кои се регулираат компаниите за дебитни и кредитни картички.

Да заклучиме – целта на овој текст не е да ве убеди да престанете да купувате на интернет, туку токму спротивното. Интернетот и технологијата ни олеснуваат многу работи, вклучително и купување, а измамите се случуваат и офлајн.

Важно е да бидете внимателни и да ги следите овие препораки.